روش نمونه برداری
جهت نمونه بردازی از خاک، گیاه، آب و کود مطالب زیر را مطالعه فرمایید
نمونه برداری از گیاه جهت آنالیز
با توجه به اینکه در بسیاری از موارد نمونه برداری از خاک تعیین میزان عناصر غذایی آن نمی تواند مقدار مواد غذایی جذب شده و قابل استفاده در گیاه را نشان دهد. بنابراین به منظور پی بردن به نتیجه حاصلخیزی خاک در رشد و نمو گیاهان بهتر و دقیقتر آن است که قسمتی از اندام گیاهی بخصوص برگ آن مورد تجزیه قرار گیرد تا روشن شود چه مقدار از مواد غذایی خاک توسط گیاه جذب شده است. تجزیه برگ در تشخیص مواد معدنی و سمیت برخی از عناصر در درختان، نسبت به تجزیه خاک مفیدتر است غلظت عناصر غذایی برگ با زمان (فصل رشد)، سن برگ موقعیت آن در پوشش گیاهی و وجود یا عدم وجود محصول تغییر میکند. محدودیت اصلی تجزیه برگ آن است که علت وقوع کمبود عناصر غذایی را برای ما روشن نمی سازد. بنابراین برای حل این مشکل نتایج تجزیه خاک و برگ باید هم زمان مورد ارزیابی قرار گیرند. انتخاب روش نمونه برداری نیز بسته به هدف مورد نظر تغییر می کند. اگر هدف، تشخیص مشکلات مربوط به یک درخت و یا ناحیه خاصی باشد، نمونه برداری از همان درخت مریض و یک درخت سالم کفایت می کند. ولی اگر منظور ما تعیین وضعیت تغذیه های یک باغ بزرگ است، به نمونه های بیشتری از درختان در قسمتهای مختلف باغ نیاز می باشد.
نمونه برداری از خاک زراعی
نمونه برداری از خاک کاری بسیار مهم وتعیین کننده درجه دقت وصحت نتایج بدست امده حاصل از انجام آزمایش خواهد بود .نمونه برداشت شده از یک قطعه زمین می بایست به گونه ای باشد. تا بتوان آن را نماینده کل خاک آن مزرعه دانست. بهترین روش متداول جهت نمونه برداری از مزرعه روش زیگزاگی میباشد.جهت کشتهای زراعی ابتدا زمین را به قطعات ۵هکتاری تقسیم نموده سپس نمونه بردار از یک گوشه زمین وارد شده سپس به صورت زیگزاگی حداقل از ۱۵ تا ۲۰نقطه با بیل از سطح تا عمق ۳۰ سانت نمونه برداری نماید. سپس خاکهای جمع آوری شده بایستی با هم خوب مخلوط گردد . از مخلوط خاک یک نمونه به وزن ۱کیلوگرم تا۲ کیلوگرم برداشته و در کیسه ای پلاستیکی تمیز بریزید پس از انداختن برگه مشخصات نمونه به آزمایشگاه ارسال گردد
نکاتی که باید هنگام نمونه برداری رعایت شود:
۱-از جایی که کود دامی ،بقایای فضولات حیوانی،کود شیمیایی وجود دارد نبایستی نمونه برداری شود .سطح خاک با بیل تمیز گردد
۲-از پای دیوار ها نباید نمونه برداری انجام شود.
۳-هنگام نمونه بردای از بیل زنگ زده یا آغشته به کود دامی ومواد شیمیایی نباید استفاده گردد همچنین پلاستیک نمونه بردای بایستی تمیز باشد .
۴-حتما برگه مشخصات باید بطور کامل پر شود و داخل نایلون فریزر انداخته شود وبعد نایلون فریزر حاوی برگه را داخل نایلون نمونه خاک بیندازید .
۵- دربرگه مشخصات بایستی نام کشاورز –شهرستان-روستا-نام نمونه بردار-تاریخ نمونه برداری –نوع کشت وعمق نمونه برداری- مقدار عملکرد درسال قبل ذکر شود
۶- از غالبیت زمین نمونه برداشته شود بطور مثال اگر در یک قطعه ۱۰هکتاری یک هکتار یا کمتر شور باشد نبایستی نمونه خاک ۹هکتار دیگر مخلوط شود.
۷- هنگامی که زمین خیلی مرطوب می باشد از انجام نمونه برداری خودداری گردد
۸- قبل از نمونه برداری سطح خاک با بیل تمیز گردد
نمونه برداری از خاک باغ
نمونه برداری از باغ کاری بسیار مهم وتعیین کننده درجه دقت وصحت نتایج بدست امده خواهد بود نمونه برداشت شده از یک قطعه باغ بایستی به گونه ای باشد تا بتوان آن را نماینده کل خاک آن باغ دانست. بهترین روش متداول جهت نمونه برداری از باغ روش لوزی میباشد جهت کشتهای باغی ابتدا باغ را بر اساس نوع درخت – تقسیم زمان آبیاری و یا به قطعات متناسب تقسیم نموده سپس به صورت تصادفی درختانی از وسط قطعه – اول قطعه – اخر قطعه- و سمت چپ و راست قطعه انتخاب سپس در محل سایه انداز جایی که ریشه ای فرعی وجود دارند نمونه برداری بر اساس جدول زیرانجام شود خاک هرعمق بایستی جداگانه باهم مخلوط گردد مقدار نمونه لازم از هر مخلوط ۱ تا۲ کیلوگرم می باشد که جهت ارسال به ازمایشگاه کافی می باشد . در هر قطعه باغ حداقل بایست ۴ تا۵ چاله حفر گردد خاکهای جمع اوری شده بایستی پس از مخلوط شدن در کیسه ای پلاستیکی تمیز ریخته و پس از انداختن برگه مشخصات به داخل آن به ازمایشگاه ارسال گردد
نوع درخت عمق نمونه برداری
هسته دار و دانه دارو هر نوع درخت بارده ۹۰-۶۰-۳۰-۰
درختان فضای سبزی چون چنار ۱۲۰-۹۰-۶۰-۳۰-۰
درخچها و درختان فضای سبزی کوتاه قامت ۹۰-۶۰-۳۰-۰
نکاتی که باید هنگام نمونه برداری رعایت شود:
۱-از جایی که کود دامی ،بقایای فضولات حیوانی،کود شیمیایی وجود دارد نبایستی نمونه برداری شود .
۲- خاکهای جمع اوری شده بایستی با هم خوب مخلوط گردد.
۳-هنگام نمونه بردای از بیل زنگ زده یا آغشته به کود دامی ومواد شیمیایی نباید استفاده گردد همچنین پلاستیک نمونه بردای بایستی تمیز باشد .
۴-حتما برگه مشخصات باید بطور کامل پر شود و داخل نایلون فریزر انداخته شود وبعد نایلون فریزر حاوی برگه را داخل نایلون نمونه خاک بیندازید .
۵- دربرگه مشخصات بایستی نام کشاورز –شهرستان-روستا-نام نمونه بردار-تاریخ نمونه برداری –نوع کشت وعمق نمونه برداری- سن درخت ذکر شود.
۶- جهت در ختان پایه مالینگ یا نهال و درختان با ریشه های سطحی نیاز به نمونه برداری از عمق ۳۰-۶۰ نمی باشد.
۷- هنگامی که زمین خیلی مرطوب می باشد از انجام نمونه برداری خودداری گردد
۸- قبل از نمونه برداری سطح خاک بابیل تمیزگردد
عمق مناسب برای نمونه برداری بر اساس نوع درخت
عمق 30-0 سانتی متر: درختان هسته دار و
عمق 60-0 سانتی متر: درختان دانه دار و
عمق 90-0 سانتی متر: سایر درختان و
عمق 120-0 سانتی متر: درختان فضای سبز مانند چنار و
عمق 90-0 سانتی متر: درختچه ها و درختان کوتاه قامت
نمونه برداری از خاک گلخانه
با توجه به اینکه کشت گلخانه ای در فضای محدود صورت می گیرد لازم است قبل از احداث گلخانه از هر ۵۰۰۰ متر مربع یک نمونه خاک از عمق ۳۰-۰ سانتی متری برداشته شود نمونه برداری بایستی به صورت مرکب وتصادفی انجام گیرد به این ترتیب که از ۸تا ۱۰ نقطه به صورت تصادفی تا عمق ۳۰ سانتی متر کنده سپس خاک این ۸تا ۱۰ نقطه را باهم مخلوط کرده وحداقل یک کیلوگرم از این مخلوط چند نقطه به آزمایشگاه جهت آزمایشات مربوطه ارسال گردد.
نکاتی که باید هنگام نمونه برداری رعایت شود:
1-از پای دیوار ها نباید نمونه برداری انجام شود.
2- به هیچ وجه نمونه خاک در کیسه های حاوی کود های شیمیایی ریخته نشود
3- در صورتیکه در گلخانه قبلاکشت صورت گرفته باشد بایستی از سالن های مشابه از نظر عملکرد ومشکلات بطورجداگانه نمونه برداری صورت گیرد .
4-در گلخانه های که قبلا کشت صورت گرفته بهتر است پس از شخم زدن گلخانه نمونه برداری صورت گیرد
5-از جایی که کود دامی ،بقایای فضولات حیوانی،کود شیمیایی وجود دارد نبایستی نمونه برداری شود .
6- خاکهای جمع اوری شده بایستی با هم خوب مخلوط گردد.
7-هنگام نمونه بردای از بیل زنگ زده یا آغشته به کود دامی ومواد شیمیایی نباید استفاده گردد همچنین پلاستیک نمونه بردای بایستی تمیز باشد .
8-حتما برگه مشخصات باید بطور کامل پر شود و داخل نایلون فریزر انداخته شود وبعد نایلون فریزر حاوی برگه را داخل نایلون نمونه خاک بیندازید .
9- دربرگه مشخصات بایستی نام کشاورز –شهرستان-روستا-نام نمونه بردار-تاریخ نمونه برداری –نوع کشت وعمق نمونه برداری- سن درخت ذکر شود.
10- جهت در ختان پایه مالینگ یا نهال و درختان با ریشه های سطحی نیاز به نمونه برداری از عمق ۳۰-۶۰ نمی باشد.
11- هنگامی که زمین خیلی مرطوب می باشد از انجام نمونه برداری خودداری گردد
12- قبل از نمونه برداری سطح خاک بابیل تمیزگردد
نوع درخت و عمق نمونه برداری:
هسته دار و دانه دارو هر نوع درخت بارده ۹۰-۶۰-۳۰-۰
درختان فضای سبزی چون چنار ۱۲۰-۹۰-۶۰-۳۰-۰
درخچها و درختان فضای سبزی کوتاه قامت ۹۰-۶۰-۳۰-۰
نکات کلی نمونه برداری از آب
برای نمونه برداری آب روان، آب لوله کشی و آب چاه روش های مختلف با نکات متفاوت وجود دارد. در ادامه مطلب روش های نمونه برداری از انواع آب ها به صورت جداگنه توضیح داده شده است.
نکات قابل توجه در هنگام نمونه گیری :
1.بطری های حاوی نمونه باید در جای خنک نگهداری شوند.
2.در کنار نمونه ها باید یک برگه حاوی اطلاعات نمونه ارسال شود. در این برگه باید اطلاعات زیر شرح داده شود:
نام مالک، اسم منطقه، شماره چاه (برای نمونه آب های زیر زمینی)، مشخصات رودخانه و قنات، تاریخ نمونه برداری، نوع کشت و مورد مصرف آب.
3.بطری باید کاملا تمیز باید و بهتر است قبل از جمع آوری نمونه، دو بار با آب نمونه شسته شود.
نمونه برداری از آب آبیاری
دانستن کیفیت آب آبیاری در امور زراعی یکی از عوامل مهم تولید است. زيرا آبیاری با کیفیت نامناسب (آب شور سدیمی) باعث شور و سدیمی شدن زمین خواهد شد. وجود مواد مضر در آب مانع رشد گیاه خواهد شد. بنابراین یکی از کارهای اولیه برای استفاده از آب آبیاری، آنالیز و تعیین کیفیت آن است.با دستیابی به نتایج آزمایشگاهی آب آبیاری، مزرعه با اطمینان آبیاری می شود.
محل نمونه برداری از آبیاری برای ارسال به آزمایشگاه بایستی با دقت تعیین گردد و نمونه آب نماینده کل آب آبیاری باشد. در غیر این صورت نتایج بدست آمده چندان با واقعیت یکسان نبوده و هزینه های انجام شده به هدر خواهد رفت.
در کشور ما منابع آب را رودخانه، قنات، چشمه و یا چاه های عمیق تشکیل می‌دهند لذا منابع آب را می‌توان به آب لوله کشي آب های روان و آب های زیرزمینی تقسیم نمود. ظروفی که برای نمونه برداری استفاده می‌شود. باید عاری از هر گونه مواد خارجی بوده و کاملا شسته و تمیز باشد. توصیه می شود که از ظروف آب معدنی استفاده شود و در زمان نمونه برداری ابتدا ۲ تا ۳ نوبت با نمونه آب مورد نظر شسته شوند.
نمونه برداری از آب روان
نطر به این که کیفیت و میزان املاح این گونه منابع آبی در فصول مختلف سال بسته به میزان و پراکندگی بارندگی و تغییرات فیزیکی منطقه قابل تغییر می باشد. لذا بهتر است که نمونه برداری از چنین منابع، چندین بار در طول سال و مکان های مختلف انجام شود. این نمونه گیری در اعماق متوسط آب، در وسط مسیر آب و در طول ساعات مختلف روز صورت می گیرد.
نمونه های تهیه شده از چندین نقطه از یک منبع آب و در ساعات مختلف با هم مخلوط می‌شوند و مقداری در حدود یک تا یک و نیم لیتر از آن را در یک بطری شیشه ای یا ظرف پلاستیکی کاملا تمیز ریخته و درب بطری محکم بسته می‌شود. توجه داشته باشید که بالای هر نمونه هوا نباشد.
نمونه برداری از آب لوله کشی
برای نمونه برداری از آب لوله کشی، ابتدا شیر باز شود تا دمای آب ثابت گردد و اطمینان حاصل شود که آب های مانده در لوله خارج شده باشند. سپس یک ظرف تمیز شیشه ای یا پلاستیکی با حجم یک تا یک و نیم لیتر از آن آب پر شود.
نمونه برداری از آب زیرزمینی
آب های زیر زمینی بصورت چاه های عمیق و یا نیمه عمیق هستند که با استفاده از پمپ آب به خارج هدایت می شود. اگر پمپاژ دائمی نبوده و گاهی پمپ روشن می شود، نمونه گیری موقعی صورت گیرد که موتور پمپ حداقل 24 ساعت مداوم کار کرده باشد. پس از برداشت نمونه آب، درب بطری را محکم بسته و روی آن مشخصات مربوط نوشته شود.
نمونه برداری از انواع کود
آسان ترین روش نمونه برداری، مربوط به نمونه برداری از کود است. برای نمونه برداری از انواع کود ابتدا باید یک ظرف تمیز و مناسب انتخاب کنید. بهتر است ظرف پلاستیکی و یا شیشه ای باشد. برای برداشت نمونه از کود مورد نظر ابتدا کود را خوب مخلوط کنید و سپس به اندازه نمونه آزمایش از آن بردارید و در ظرف انتخاب شده بریزید.
ظرف باید کاملا خشک و تمیز باشد و بعد از پر شدن، درب آن کاملا بسته شود. ظرف نمونه باید کاملا پر باشد و ترجیحا روی نمونه برداشته شده در ظرف هوا موجود نباشد. نمونه کود را به همراه برگه اطلاهات آن به آزمایشگاه ارسال کنید.
© 