مرغان مادر دارایی ارزشمندی برای صنعت طیور هستند، زیرا آنها تخم‌مرغ‌های قابل جوجه‌کشی و جوجه یک روزه تولید می‌کنند. بنابراین اهمیت دارد که آلودگی تا حد امکان مدیریت شود و مدیریت مایکوتوکسین‌ها بخشی از آن است.

مرغ‌های مادر به‌ عنوان تولیدکنندگان تخم‌مرغ جوجه‌کشی و جوجه‌های یک روزه ستون اصلی صنعت طیور هستند. از این رو، توجه ویژه‌ای به خوراک آنها، انتخاب مواد خام با کیفیت خوراکی و ایمنی بالا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با این حال، در هر خوراک فرموله شده که برای تولید و تولیدمثل در حیوانات به کار می‌رود، آلودگی به مایکوتوکسین‌ها تقریباً غیر ممکن است. مایکوتوکسین‌ها عمدتاً اثرات سمی بر روی دستگاه گوارش، کبد و کلیه دارند و در برخی بافت‌ها و بخصوص تخم مرغ جمع می‌شوند. آلودگی به مایکوتوکسین‌ها در جیره مرغ‌های مادر، همیشه منجر به علائم قابل مشاهده مانند وجود ضایعات دهانی در صورت وجود آلودگی به تریکوتسن‌ها در پرنده نمی‌شود. با این حال، ممکن است بر تولید، کیفیت تخم‌مرغ، عملکرد جوجه‌دراوری، کیفیت جوجه و سیستم ایمنی آن تاثیر داشته باشد. مدیریت خطر مایکوتوکسین‌ها بخش مهمی از مدیریت مرغ‌های مادر است.

 مایکوتوکسیکوزیس در مرغ‌ها می‌تواند به کاهش تولید تخم‌مرغ بدلیل کاهش در سنتز پروتئین منجر شود. سنتز کمتر در آلبومین ناشی از آسیب به بافت کبد به دلیل مصرف جیره‌های آلوده به آفلاتوکسین، T₂، اکراتوکسین و دی‌اکسی‌نیوالنوال است. بافت کبد رنگ پریده، شکننده و دارای خونریزی‌های در سطح آن است. با این حال، تولید تخم‌مرغ تنها پارامتری نیست که تحت تاثیر آلودگی جیره مرغ‌های مادر به سموم قارچی باشد. این سموم مرگ و میر جنین و قدرت جوجه دراوری را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند.

تاثیر مصرف سموم قارچی بر کیفیت پوسته تخم‌مرغ و مرگ و میر جنین      

پوسته تخم‌مرغ برای محافظت از جنین اهمیت دارد، پوسته نازک تخم‌مرغ می‌تواند درصد مرگ ومیر جنینی را افزایش و وزن جنین و قابلیت جوجه‌دراوری را کاهش دهد. کیفیت پوسته تخم‌مرغ تابعی از متابولیسم کلسیم و ویتامین D₃ است. زیست فراهمی کلسیم و ویتامین D₃ به یکپارچگی روده، تولید آنزیم‌ها و انتقال‌دهنده‌های مواد مغذی بستگی دارد که به متابولیسم موادمغذی کمک می‌کند. آفلاتوکسین‌ها، سم T₂، دی‌اکسی‌نیوالنول و فومونیسین بر این فرایندها تاثیر منفی دارد. با این حال، دستگاه گوارش تنها مکان تاثیر مایکوتوکسین‌ها نیستند. مایکوتوکسین‌هایی مانند آفلاتوکسین‌ها و اکراتوکسین‌ها دارای اثرات نفروتوکسیک (مسمومیت کلیوی) هستند که بر متابولیسم کلسیم تاثیر داشته و دفع آن را از طریق ادرار افزایش و سطح این ماده معدنی را در خون کاهش می‌دهند. علاوه بر این مایکوتوکسین‌ها به کبد آسیب می‌رسانند که کبد نقش مهمی در تولید تخم‌مرغ، متابولیسم ویتامین D₃ و لیپیدهای سازنده زرده ایفاء می‌کند. علاوه بر این سنتز انتقال دهنده‌های چربی، کلسیم و کارتنوئیدها که از اجزای مهم تخم‌مرغ هستند در کبد صورت می‌گیرد. هنگامی که در عملکرد کبد اختلال ایجاد شود یا کیفیت داخلی و خارجی تخم‌مرغ کاهش یابد می‌تواند تولید جوجه‌های یک روزه تحت تاثیر قرار گیرد.

شکل 1، مسیرهای مختلفی که مایکوتوکسین‌ها می‌توانند بر کیفیت پوسته تخم‌مرغ تاثیر منفی داشته باشند و منجر به افزایش مرگ و میر جنینی شوند را نشان می‌دهند. اگر در یکپارچگی دستگاه گوارش اختلال ایجاد شود، مصرف مواد مغذی کاهش می‌یابد. آسیب به کبد و کلیه منجر به کاهش قابلیت دسترسی کلسیم و سایر مواد مغذی لازم برای تشکیل تخم‌مرغ می‌شود. در نتیجه سطوح کلسیم و فسفر در پلاسما کاهش یافته که به برداشت بیشتر کلسیم از استخوان منجر می‌شود. بهر حال، این پاسخ به برداشت کلسیم از استخوان نمی‌تواند ادامه پیدا کند که در نتیجه ضخامت پوسته را کاهش می‌دهد.

ضخامت پوسته تخم‌مرغ تبادل رطوبت بین تخم‌مرغ و محیط را در طی دوره انکوباسیون تحت تاثیر قرار می‌دهد. کیفیت مطلوب پوسته تخم‌مرغ اجازه اتلاف مواد مغذی را نمی‌دهد و از ورود آلودگی‌های باکتری‌های به داخل تخم‌مرغ جلوگیری می‌کند. کیفیت پایین پوسته تخم‌مرغ، مرگ و میر جنین را افزایش می‌دهد.

در تحقیقی نشان داده شد که افزایش سطوح آفلاتوکسین و اکراتوکسین (300، 500، 1000 میکروگرم د رکیلوگرم) درصد مرگ و میر جنینی را از 5/1 به 5/7 برابر در مقایسه با تیمار شاهد (بدون آلودگی) افزیش داد.
برای مثال، در معرض قرار گرفتن 4900 میکروگرم در کیلوگرم دی‌اکسی‌نیوالنول برای 10 هفته تعداد جنین‌های دارای اختلالات ژنتیکی را افزایش داد. دلایل این اختلالات مشخص نیست، اما فقط دی‌اکسی‌نیوالنول را می‌تو.ان در تخمک یافت. با این حال، مایکوتوکسین‌ها می‌تواند سنتز پروتئین را در سطح کبد مرغ‌ها تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین در ذخیره مواد مغذی در داخل تخم مرغ اختلال ایجاد می‌کند.

اثرات مایکوتوکسین‌ها بر روی نتاج احتمالاً باعث آسیب طولانی مدت می‌شود.

سموم اکراتوکسین و آفلاتوکسین می‌تواند به داخل تخم‌مرغ انتقال یابند و سبب مسمومیت جنین شوند. جوجه‌های متولد شده ازین تخم‌مرغ‌ها به دو دلیل از عملکرد سیستم ایمنی ضعیف رنج می‌برند: 1- انتقال کمتر آنتی‌بادی مادری به جوجه و قابلیت زنده‌مانی ضعیف سلول‌های سیستم ایمنی  2- کاهش وزن نسبی بورس فابریسیوس و تیموس.

وقتی هر دو سم آفلاتوکسین و اکراتوکسین در خوراک وجود داشته باشند، این دو سم اثر هم‌افزایی بر روی سیستم ایمنی دارند. در نتیجه آلودگی مایکوتوکسین‌ها در عملکرد پاسخ‌های ایمنی حیوان اختلال ایجاد می‌کنند و این امر آنها را به عفونت‌های مختلف مستعد می‌کند. در نتیجه تلفات جوجه‌ها بدلیل عفونت‌های ویروسی و باکتریایی افزایش می‌یابد.

مدیریت راه‌های جلوگیری از بروز خطر مایکوتوکسین‌ها در مرغان مادر

بهترین شیوه برای مدیریت خطر مایکوتوکسین‌ها، اجرای یک استراتژی متداوم شامل ذخیره‌سازی مناسب محصول، نمونه‌گیری منظم از مواد خام و ارزیابی و آنالیز مایکوتوکسین‌ها است. ترکیباتی بر پایه آلومینیوسیلیکات‌ها، دیواره سلولی مخمر، باکتری‌ها، آنزیم‌های استخراج شده از باکتری‌ها و عصاره‌های گیاهی می‎تواند به جذب سموم قارچی در دستگاه گوارش کمک کند. این مواد عملکرد سدهای دفاعی روده را بهبود داده و از عبور مایکوتوکسین‌ها به داخل خون جلوگیری می‌کند.