بر اساس طول عمر بذرها، دانهها به سه گروه زیر طبقهبندی میشوند:
(۱) بذرهای ماکروبیوتیک: این دانهها به عنوان دانههای طولانی مدت نیز شناخته میشوند. طول عمر این دانهها از 15 تا بیش از 100 سال متغیر است. مانند دانههای لوپین در کانادا به مدت 10 هزار سال در تپه زار دفن میشوند. دانههای نیلوفر آبی هندی با قدمت بیش از 1000 سال، دانههای درخت ابریشم (Albizia lebbek) در 147 سال، دانههای شبدر برای چندین سال نیز نمونههای دیگر این نوع دانه هستند.
(۲) بذرهای مزوبیوتیک: این دانهها همچنین به عنوان دانههای متوسط زنده شناخته میشوند. طول عمر این دانهها بین ۳ تا ۱۵ سال متغیر است. مانند بذر جو، کتان و بذر هویج.
(۳) بذرهای میکروبیوتیک: این دانهها به عنوان دانههای کوتاه مدت نیز شناخته میشوند. طول عمر این دانهها از ۳ سال تجاوز نمیکند. مانند سویا، پیاز، افرا و برنج وحشی
عوامل موثر بر طول عمر یا دوره زنده ماندن دانههای گیاهان و درختان چه میباشد؟
(۱) ترکیب ژنتیکی دانه: طول عمر تحت تأثیر ساختار ژنتیکی است. برخی از دانهها به طور طبیعی کوتاه مدت هستند مانند پیاز، سویا، آجیل آسیاب شده و غیره درحالی که برخی به طور طبیعی عمر طولانی دارند، به عنوان مثال نیلوفر هندی، درخت ابریشم و غیره
(۲) کیفیت اولیه بذر: هنگامی که دانه شروع به از بین رفتن میکند، کیفیت بذر به سرعت کم میشود و زنده مانی را به سرعت از دست میدهد. به طور کلی بذرهای بزرگ به احتمال زیاد آسیب زیادی میبینند ولی دانههای کروی معمولاً محافظت بیشتری نسبت به بذرهای با شکل تخت یا دانههای با شکل نامنظم دارند.
(۳) اثر منشأ: زمینی که محصول بذر در آن بسیار تولید شده است بر طول عمر یا ذخیرهسازی بذر تأثیر میگذارد، به عنوان مثال دانههای شبدر قرمز که در کانادا رشد میکند به مدت چهار سال با ۸۰ درصد جوانهزنی ذخیره میشود درحالی که بذرهای رشد شده در انگلستان و نیوزلند فقط به مدت ۳ سال با ۸۰ درصد جوانهزنی ذخیره میشود. این به دلیل شرایط آب و هوایی و انواع خاک غالب در نقاط مختلف است.
(۴) میزان رطوبت بذر: میزان رطوبت بذرها بر طول عمر یا ماندگاری بذر موثر میباشد. با افزایش رطوبت بذر عمر ذخیرهسازی کاهش مییابد. اگر دانهها در رطوبت بالا نگهداری شوند، از بین میرود و رطوبت بذر به طول ذخیرهسازی، نوع ساختار ذخیرهسازی، نوع یا تنوع آن بستگی دارد.
(۵) میکرو فلور، حشرات و کنهها: فعالیت همه این موجودات میتواند باعث صدمهای که منجر به از دست دادن قابلیت حیات است، شود میتوان بذرها را با قارچکشها درمان کرد. بخور برای کنترل حشرات نیز در این امر کمک میکند
(۶) رطوبت نسبی: رطوبت نسبی مقدار آب موجود در هوا و درجه حرارت متناسب با حداکثر ظرفیت نگهداری آب آن است. رطوبت و دما مهمترین عوامل تعیین کننده طول عمر هستند. هنگامی که بذر در حین نگهداری، تحت سطوح معینی از رطوبت هوا قرار میگیرد، به رطوبت خاص و مشخصی دست مییابد. این ویژگی میزان رطوبت را رطوبت متعادل میگویند. در میزان رطوبت متعادل هیچگونه افزایش یا از دست دادن محتوای رطوبت بذر وجود ندارد.
(۷) برهم کنش بین رطوبت و دما: درجه حرارت نقش مهمی در زندگی بذر دارد. با افزایش دما، آفات و بیماریهای مانند کپکها افزایش مییابند. هرچه میزان رطوبت دانهها بیشتر باشد، کیفیت بذر در انبار بیشتر تحت تأثیر قرار میگیرد